Stappen naar innerlijke harmonie
Een blik op het zelf door middel van enkele principes van Harmony
door John Hunter
Van harmonie, van hemelse harmonie
Dit universele frame begon.
Wanneer de natuur onder een hoop ligt
Van schokkende atomen lagen,
En kon haar hoofd niet heffen,
De melodieuze stem klonk van hoog,
Sta op meer dan dood.
Dan koud, en heet, en vochtig, en droog,
Om hun stations te laten springen,
En de kracht van muziek gehoorzamen. [ii]
Hoe verandering teweeg brengen?
Het is een eeuwenoude vraag: komt verandering van de samenleving of van het individu? Men zou kunnen stellen dat we min of meer weten wat we zouden moeten doen om een meer harmonieuze samenleving en een harmonieuzere relatie met onze omgeving tot stand te brengen, wat de vraag oproept: "Waarom doen we het niet?"
Er zijn ongetwijfeld sociaal-politieke factoren, desalniettemin zou de samenleving proactiever kunnen zijn in het onder de aandacht brengen van milieu- en ecologische problemen, het bevorderen van gemeenschappen en het opleiden van onze jongeren met een meer holistische syllabus - maar er is nog een andere factor die in de discussie moet worden gebracht. De meeste mensen accepteren nu dat de planetaire ecologie uit balans is, maar dat geldt ook voor de mens. We kunnen toch niet hopen dat we harmonie in de buitenwereld tot stand kunnen brengen terwijl we die in onszelf negeren!
In dit essay wil ik de kwestie van het evenwicht in het individu onderzoeken: het harmonieprincipe van gezondheid en welzijn.
Eerst enkele definities. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie:
"Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek." [iii]
Dit is nogal vaag. Het zegt bijna "gezondheid is welzijn", zonder "welzijn" te definiëren. Het benadrukt eigenlijk het feit dat de westerse geneeskunde niet echt een gezondheidstheorie heeft.
Harmonie wordt op veel verschillende manieren gedefinieerd. Hier zijn twee voorbeelden:
"Een consistente, ordelijke of aangename opstelling van onderdelen" [iv] en
"Orde of congruentie van delen met hun geheel of met elkaar." [v]
Mijn voorkeur gaat uit naar een combinatie van de twee:
"Een consistente, ordelijke of aangename congruentie van delen met hun geheel of met elkaar",
door het woord 'geheel' toe te voegen, benadrukken we een ander harmonieprincipe: het principe van eenheid.
Het geheel, niet de delen.
Een mens is een complex organisme, waarvan de studie meestal werd voortgezet door meer naar de delen te kijken dan naar het geheel. Vanuit het perspectief van de moderne geneeskunde zijn we opgesplitst in "systemen": ademhalings-, spijsverterings-, cardiovasculaire, enz. Kijk naar de afdelingen van elk ziekenhuis en je zult vinden; cardiologie, KNO, gastro-enterologie, gynaecologie, hematologie, nefrologie, neurologie, oogheelkunde, orthopedie, urologie…; hieraan zouden we psychiatrie kunnen toevoegen. Het zou gemakkelijk zijn om onszelf te zien als een verzameling onderdelen, maar hoe verhouden ze zich, of het nu organen, systemen, functies of energieën zijn? Het lijkt erop dat we het gevoel voor de eenheid van het organisme zijn kwijtgeraakt. Ik kwam onlangs deze waarschuwing tegen die meer dan tachtig jaar geleden is geschreven:
“... de uitbreiding van wetenschappelijk onderzoek zorgde voor een snelle toename van technische kennis in de geneeskunde... en creëerde een verbijsterende vermenigvuldiging van specialismen. Hoewel al deze specialismen voortkomen uit en afhangen van gemeenschappelijke wetenschappelijke principes, zijn ze in de medische opleiding en in de praktijk van elkaar gescheiden geraakt, en daarom maakt de specialist vaak de patiënt als geheel ondergeschikt aan zijn preoccupatie met een orgaan of symptoom.” [vi]
Sinds die tijd zorgen de verdere vooruitgang in de medische wetenschap en de enorme hoeveelheid informatie uit onderzoeksstudies, nieuwe medicijnen en toenemende subspecialisatie ervoor dat we verder dan ooit uit het zicht van het hele organisme staan, en organen en systemen blijven behandelen in plaats van de persoon . Als gevolg hiervan kan het zijn dat een patiënt de ene arts moet zien voor diabetes, een andere voor zijn hart, een derde voor zijn ogen, een vierde voor artrose, een vijfde voor zijn heupoperatie, een zesde voor zijn knieoperatie, een zevende voor hun chronische pijnbestrijding en een achtste voor hun depressie. Elke arts kan medicijnen voorschrijven en het is niet ongebruikelijk dat patiënten meer dan een dozijn medicijnen gebruiken die een wisselwerking hebben op manieren die we niet echt kunnen waarderen, wat mogelijk bijwerkingen en zelfs nieuwe ziekten veroorzaakt. Waar kunnen we dan een medisch systeem of een filosofie vinden die kijkt naar de "congruentie van delen met hun geheel": het principe van onderlinge verbondenheid binnen ons eigen organisme?
In feite zijn er vele voorbeelden in de wijsheidstradities van de wereld van deze zoektocht naar een begrip dat alles met elkaar verbindt, dat streeft naar het herstellen van harmonie en balans. Door de geschiedenis heen hebben religieuze en spirituele leringen de menselijke natuur gezien als een weerspiegeling van de "elementaire" krachten of componenten van de natuur, en de elementaire krachten van de natuur als weerspiegeld in de mensheid. De pre-socratische filosoof Empedocles wordt gecrediteerd met het idee van vier elementen (of "wortels", zoals hij ze noemde): aarde, water, vuur en lucht. Deze elementen zijn onderhevig aan twee krachten: liefde, de kracht die aantrekt en strijd, de kracht die afstoot. Hoe vergelijkbaar met het principe van yin en yang in het taoïsme [vii], dat ook een elementair begrip heeft van relatie en transformatie door vuur, water, aarde, hout en metaal!
Zelfs eerder in de geschiedenis, en verder naar het oosten, definieerde de beroemde chirurg en leraar van Ayurveda, Sushruta, gezondheid als:
"... een staat van evenwicht van Tridosha (fundamentele fysiologische bestuursprincipes van het lichaam), Agni (metabolische en spijsverteringsprocessen) en Dhatu (principes die de vorming van lichaamsweefsels ondersteunen)." [viii]
De brug tussen de oudheid en het middeleeuwse Europa was de invloedrijke medische school van Salerno, waar oude Arabische en Griekse teksten werden vertaald en bestudeerd, waardoor de westerse geneeskunde de ideeën van Pythagoras, Empedocles, Plato, Hippocrates, Galenus en Avicenna binnenbracht.
In alle bovengenoemde tradities definiëren de elementen ook menselijke 'types', die in het Westen bekend stonden als optimistisch, cholerisch, melancholisch en flegmatisch: de vier humeuren of temperamenten. Noch de moderne geneeskunde, noch het onderwijs erkennen, zoals onze voorouders deden en veel oosterse culturen nog steeds, dat er verschillende soorten mensen zijn. Typen worden in het diversiteitsbeginsel meestal alleen gezien vanuit het perspectief van "ras, etniciteit, geslacht, seksuele geaardheid, sociaaleconomische status, leeftijd, fysieke capaciteiten, religieuze overtuigingen, politieke overtuigingen of andere ideologieën" [ix]. Het humoristische begrip van de menselijke natuur lag niet alleen ten grondslag aan de geneeskunde, maar ook aan de psychologie; het maakte deel uit van het collectieve bewustzijn. William Shakespeare gebruikte dit principe in Henry IV, deel één en twee; de vier hoofdpersonen hebben elk een bepaald temperament - koning Hendrik IV is melancholisch, prins Hal is optimistisch, Sir Harry Hotspur cholerisch, Sir John Falstaff flegmatisch - en zijn publiek zou ze als "types" hebben herkend. Ben Jonson schreef het toneelstuk: Every Man out of His Humor. Men denkt dat TS Elliot zijn Four Quartets baseerde op de vier elementen en dat de psychologische typen van Carl Jung waren geïnspireerd door de theorie van humor. Deze ideeën domineerden de geneeskunde gedurende meer dan 1300 jaar en het was pas echt tot de opkomst van de gecontroleerde empirische wetenschap in het midden van de 19e eeuw dat ze werden verworpen. Hebben we het kind met het badwater weggegooid? Was er iets van echte waarde in een benadering die psychologie, lichamelijke gezondheid en het milieu op een directe manier verbond via de elementen en typen? In de Traditionele Chinese Geneeskunde, Ayurveda en Unani Tibb zijn deze concepten nog springlevend.
Wat zijn de andere factoren die bijdragen aan een staat van welzijn? Hoe kunnen we innerlijke harmonie vinden in ons dagelijks leven?
Plato, vrijwel zeker gebaseerd op de leringen van Pythagoras, schreef zo'n 2400 jaar geleden:
“De rechtvaardige staat niet toe dat de verschillende elementen in zijn ziel elkaars functies overnemen; hij is inderdaad iemand die zijn huis op orde brengt, door zelfbeheersing en discipline in vrede met zichzelf te komen en die drie delen, zoals de termen in de verhouding van een toonladder, de hoogste en laagste tonen en het gemiddelde daartussen, met alle tussenliggende intervallen. Alleen wanneer hij deze delen in goed gehumeurde harmonie met elkaar heeft verbonden en zichzelf tot één man heeft gemaakt in plaats van velen, zal hij klaar zijn om te doen wat hij ook moet doen...” [x]
De tripartiete aard van de mens is bepleit door veel leraren en filosofen, oude en moderne, en wordt door sommigen (controversieel maar met significante aanhangers) beschouwd als inherent aan onze evolutie (drie-enige hersentheorie [xi]).
Wat de oorsprong van deze duidelijke verdeeldheid ook mag zijn, Plato maakt vandaag de dag nog steeds duidelijk dat er een soort discipline of zelfbeheersing nodig is om innerlijke harmonie tot stand te brengen. Wat zijn de opties?
De vooruitgang van de beschaving heeft ons in staat gesteld relatief veilige, beschermde omgevingen te creëren waarin een bepaalde staat van alertheid, die nodig is om te overleven door zowel roofdier als prooi in de natuurlijke omgeving, gemakkelijk inactief kan worden. Er zijn verschillende oefensystemen ontstaan, maar al te vaak zijn het systemen die leiden tot een verdere scheiding van lichaam en geest, die in de eerste plaats wordt gezien als fysieke activiteit die geen verband houdt met mentale of emotionele inhoud. Op dezelfde manier als je met je hond gaat wandelen, gaan we met ons lichaam naar de sportschool; we werken met machines terwijl we de geest afleiden met muziek of video's, waardoor de scheiding van geest en lichaam groter wordt. Zonder twijfel is een redelijke hoeveelheid lichaamsbeweging, min of meer van welke aard dan ook, goed voor onze gezondheid, dus wat is er nog meer nodig en waarom maakt het uit?
Er zijn zeker therapeutische voordelen van het cultiveren van lichaam-geest bewustzijn, aangezien vier decennia van het helpen van mensen die lijden aan rugpijn en andere klachten mij hebben overtuigd: om je als mens te ontwikkelen, is het echter de mate van innerlijke "verbondenheid" die de sleutel is . Vanuit dit perspectief bekeken, zijn subtiele mind-body-methodes die onze lichaamsdelen in relatie brengen relevanter dan oefening: disciplines uit Oost en West, bepaalde soorten dans en beweging, zang - ze zijn allemaal nuttig. In sommige Oosterse landen vindt men een grotere integratie van het somatische (lichaamsbewustzijn) aspect in hun cultuur. Wat een prachtig gezicht is het om groepen mensen – zelfs ouderen – hun ochtendoefeningen te zien doen, gebaseerd op de taoïstische tradities van Qigong en T'ai chi ch'üan die millennia teruggaan [xii]; of de meditatieve rust in lichaam en geest tijdens de Japanse theeceremonie. [xiii] In sommige mediterrane landen, bijvoorbeeld Griekenland, en in veel Oost-Europese landen [xiv] is de traditie van volksdansen in leven gehouden op een manier die in het VK buiten Cecil Sharpe House moeilijk te vinden is [xv]. Op een Roemeense bruiloft komt iedereen vroeg of laat in een kring terecht die traditionele dansen doet. Voor iedereen die het ooit geprobeerd heeft, spreekt het voor zich dat praktische taken beter gaan als ze worden begeleid door muziek en ritme, omdat we meer van onszelf aan het werk zetten, zoals blijkt uit traditionele werkliederen uit vele culturen. [xvi]
Er zijn consequenties wanneer we ons op een scheve manier ontwikkelen. Alan Watts verwoordde het heel goed:
"Iemand die de hele tijd denkt, heeft niets anders om over na te denken dan gedachten. Hij verliest dus het contact met de realiteit en leeft in een wereld van illusies. Met gedachten bedoel ik specifiek gebabbel in de schedel. Eeuwigdurende en dwangmatige herhaling van woorden , van rekenen en rekenen. Ik zeg niet dat denken slecht is. Zoals al het andere, is het nuttig met mate. Een goede dienaar maar een slecht monster. En alle zogenaamde beschaafde volkeren zijn in toenemende mate gek en zelfdestructief geworden omdat, door overmatig denken hebben ze het contact met de werkelijkheid verloren..."
"...We zijn zo verstrikt in onze gedachten, dat we onze zintuigen hebben verloren en niet beseffen dat de lucht stinkt, het water naar chloor smaakt, het menselijk landschap eruitziet als een vuilnisbelt en veel van ons eten smaakt zoals plastic. Tijd om wakker te worden. Wat is realiteit?" [xvii]
Het is om deze onbalans aan te pakken dat er een 'belichaming'-subcultuur groeit - en dat moet ook. Als we zelf meer in balans zouden zijn, zouden we minder tolerant zijn ten opzichte van de onaanvaardbare en vaak giftige toestand van onze omgeving.
Laten we ook eens kijken naar het moderne onderwijs in de westerse wereld. Het is interessant om op te merken dat het woord twee verschillende etymologieën heeft, beide uit het Latijn: 1) educare, wat "trainen" betekent en 2) educere, wat "uittrekken" betekent [xviii]. Welke etymologie van het woord je ook verkiest, het lijkt erop dat "training" nu dominant is en bovendien een sterke voorkeur heeft in het moderne onderwijs voor het trainen van de geest. Op een paar opmerkelijke uitzonderingen na (denk ik aan Steiner, Froebel en Montessori) is er weinig poging gedaan om "uit te tekenen" wat inherent kan zijn aan een kind en weinig aandacht voor "het op elkaar afstemmen van die drie delen" die het geboorterecht zijn van een mens. De baanbrekende 'allround'-aanpak van Sir Anthony Seldon [xix] en Richard Dunne's Harmony in Education [xx]-initiatief mogen geen stemmen worden die 'huilen in de wildernis' van het National Curriculum.
In dit steeds meer seculiere tijdperk, waarin de wereld als mechanische, wetenschappelijke kennis en technische capaciteit wordt gezien, dreigt het ver verwijderd te raken van een gevoel van waarden, betekenis en doel. Het is daarom des te belangrijker dat je een manier vindt om je opnieuw met het leven te verbinden, niet als een reeks gebeurtenissen maar in de ontologische zin van het ervaren van 'levendheid', zowel in jezelf als in de natuur; een persoonlijke oefening -- meditatie, contemplatie, gebed, bijvoorbeeld -- die ons verbindt met het transcendente en diepere gevoelens van verbondenheid, dankbaarheid en dienstbaarheid oproept.
Over Harmonie in Gezondheid
In de zomer van 2019 werd een kleine groep mensen uitgenodigd door Dr. Eleni Tsiompanou om zich bij haar aan te sluiten bij het vormen van een gespecialiseerde groep binnen het College of Medicine om harmonieprincipes te onderzoeken in relatie tot gezondheid en welzijn, en om de link van het College te zijn met het Harmony Project . We streven ernaar natuurlijke benaderingen te verbinden met moderne ideeën die in overeenstemming zijn met de natuur en de helende aspecten ervan te versterken met als doel het evenwicht in een mens te herstellen door:
het cultiveren en behouden van gezondheid in plaats van zich te concentreren op het diagnosticeren en proberen te genezen van ziekten
pleiten voor zachte, medelevende en natuurlijke interventies die de hele 'omgeving' in een persoon koesteren en natuurlijke ritmes versterken, in plaats van interventies die mechanisch en eendimensionaal worden opgelegd - ongeacht de gevolgen
het cultiveren van een harmonieuze relatie tussen geest, lichaam en emoties
In het afgelopen jaar is ons team uitgegroeid tot specialisten in kruidengeneeskunde, Ayurveda, Alexandertechniek, Feldenkrais, Qi Gong, Dans en Beweging, Fysische Theatertechnieken, neurowetenschappen, filosofie van de geneeskunde, antropologie. We hebben Harmony-workshops gegeven in het centrum van Londen (pre-lockdown) over onderlinge verbondenheid en onderlinge afhankelijkheid en Zoom-workshops over Harmonie in de klas brengen, natuurlijke ademhaling, smaak, typen en natuurlijke oefening; verder zijn dergelijke evenementen gepland om de gemeenschap te ondersteunen in een periode van beperkte sociale interactie. We bouwen momenteel aan ons transdisciplinair team van experts om:
onderzoek doen
programma's van Harmony in Health in Education ontwikkelen
ontwikkel Harmony in Health-sjablonen voor het cultiveren van gezondheid op de werkplek
We horen graag van mensen die met ons willen samenwerken om ons project vooruit te helpen.
Eindnoten
[i] John heeft meer dan 40 jaar de Alexandertechniek bestudeerd en daarna onderwezen; hij beoefent ook Yoga en Qigong samen met andere lichaam-geest en spirituele oefeningen. Hij is lid van het Harmony in Health-team van het College of Medicine.
[ii] Een lied voor St. Cecilia's Day, 1687, door John Dryden
[iii] Preambule van de grondwet van de WHO zoals aangenomen door de Internationale Gezondheidsconferentie, New York, 19 juni - 22 juli 1946; ondertekend op 22 juli 1946 door de vertegenwoordigers van 61 staten (Official Records of WHO, no. 2, p. 100) en in werking getreden op 7 april 1948. De definitie is sinds 1948 niet gewijzigd. Zie: https://www .wie.int/over/wie-we-zijn/veelgestelde-vragen
[iv] https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/harmony
[v] Idem.
[vi] Dr. Ludwig Kast, Josiah Macy Jr. Foundation: een overzicht door de voorzitter van activiteiten voor de zes jaar die eindigde op 31 december 1936.
[vii] Taoïsme is een overkoepelende term voor veel verschillende praktijken en tradities die zich in de loop van millennia hebben ontwikkeld. Zie: Taoïsme Een essentiële gids Eva Wong SHAMBHALA Boston & Londen 2011.
[viii] Gopal Basisht, Exploring inzichten over definitie en gezondheidswetten in Ayurveda: Global health perspective, www.researchgate.net/publication/280241061
[ix] https://www.qcc.cuny.edu/diversity/definition.html
[x] Plato, Republiek 443d (Cornford-vertaling, 138-9)
[xi] MacLean PD (1990). Het drie-enige brein in evolutie: rol in paleocerebrale functies. New York: Plenum Press. De theorie vormt de basis van dr. Peter Levine's benadering van traumabehandeling (Somatic Experiencing). Zie ook Polyvagal Theory ontwikkeld door Stephen Porges.
[xii] Zie bijvoorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=r-PeMnWzeNc
[xiii] https://www.youtube.com/watch?v=8n_uCwCYvQo
[xiv] https://www.youtube.com/watch?v=MJaxgsn5t5I
[xv] Huis van de English Folk Dance and Song Society in Regent's Park, Londen: https://www.efdss.org/
[xvi] https://www.youtube.com/watch?v=mskqvrmw-zM
[xvii] https://www.alanwatts.org/2-5-6-art-of-meditation/
[xviii] Educare en Educere: is een evenwicht mogelijk in het onderwijssysteem? door Randall V. Bass en JW Good
Het educatieve forum, jaargang 68, winter 2004. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ724880.pdf
[xix] “Scholen hebben een grote verantwoordelijkheid voor het ontwikkelen van de hele persoon, niet alleen hun intellect. Het traditionele model van grote, onpersoonlijke en examengerichte scholen is niet geschikt voor de academische, culturele, morele, spirituele, fysieke en emotionele ontwikkeling van jonge mensen, noch om hen voor te bereiden op een vruchtbaar leven.” Een einde aan fabrieksscholen. Een onderwijsmanifest 2010 – 2020. Sir Anthony Seldon, Centre for Policy Studies, maart 2010
[xx] https://www.theharmonyproject.org.uk/category/education/